Gaan jullie een... eigen werkelijkheid creëren... of bestaat die al? Dat lijkt mij de centrale vraag. Die bestaat al, zeg je. Werkelijk? Daar ben ik nog niet zo van overtuigd. Ik denk dat die... werkelijkheid op dit moment wordt gecreëerd... En dan blijft de vraag, is dat... verstandig?...
...De Hoekse en Kabeljauwse twisten... werken ook niet door.... De bezetting van Nederland door Frankrijk ook niet. De Tachtigjarige Oorlog weerhoudt ons er ook niet van te overwinteren in Marbella. Vergeten is ook een groot goed, commissieleden!
Commissielid Hannie Kool-Blokland denkt niettemin dat we moeten gaan praten over het slavernijverleden zelf:
“Want hoewel mensen van verschillende achtergronden dagelijks met elkaar werken, gaat het in vergaderingen of bij de lunch zelden over gevoelige thema’s als de slavernij.”
Gelukkig maar, zou ik zeggen. Waarom wil Hannie dat ...eventueel oud zeer oprakelen?... Hoe stelt Hannie zich die gesprekken voor? Dat wanneer ik iemand in de werksituatie heb met een donkere huidskleur (een collega, een student, een medepoliticus) dat ik dan moet stimuleren dat we over slavernij gaan praten? Wat moet ik vragen, in hemelsnaam?... “Bent u tot slaaf gemaakt door een regentengeslacht dat nu een huis heeft aan de Amsterdamse Herengracht?... Of zijn uw voorouders verkocht door mensen van uw eigen kleur?... En wie neemt u dat het meeste kwalijk?” Is dat wat Hannie wil? Maar dat kan zij toch... niet serieus bedoelen?...
Ja, dat bedoelt zij wel. “Het verleden maakt mede wie je bent”, zegt Hannie Kool-Blokland. Met alle respect, ben ik geneigd te reageren, maar dat is helemaal niet waar. Volgens Jean-Paul Sartre worden we juist niet gedefinieerd door ons verleden. ...We zijn vrij... Vrij om ons te bevrijden ...van het verleden.... Dat is de kern van het menszijn.... Elke dag is een nieuw begin mogelijk (Hannah Arendt).... Dus, nee, wat Hannie zegt lijkt mij problematisch. Zoals dit:
“Als je voorouders in slavernij zijn geboren, doet dat wat met je. We moeten elkaars verleden kennen en erkennen.”
Nee, Hannie, nergens voor nodig. Schadelijk zelfs. Wat we moeten doen is: vergeten en vergeven. Dat is veel beter. De Franse geleerde... Ernest Renan (1823-1892)... wees daarop in zijn verhandeling “Wat is een natie” (1882). Niet de... oude conflicten... tussen Spanjaarden en Nederlanders... oprakelen. Niet de oude conflicten tussen de... Fransen en de Hollanders... uit de tijd van Willem van Willem van Oranje. Renan zei dat vergeten en zelfs historische fouten essentieel zijn. Essentieel voor de creatie van een natie.
Vanuit dat perspectief is jullie commissie dus... staatsgevaarlijk.... Excellentie Ollongren,... luistert u mee? De essentie van een natie, schreef Renan, is dat... je zaken gemeenschappelijk... hebt en ook dat je vele dingen bent vergeten. Wil vergeten. Geen enkele Franse burger herinnert zich nu nog dat hij een Bourgondiër, een Taifal of een Visigooth is. Omdat hij daarvan zou “afstammen”. Ook de Bartoholmeusnacht kan je beter vergeten. En of de Cliteurs gevluchte Hugenoten zijn, ik wil het niet weten.
Maar oké, ik zal niet doordraven. Op zichzelf is het goed te spreken over hedendaagse problemen rond discriminatie, maar de veronderstelling dat slavernijverleden daarbij betrokken zou moeten worden omdat het iets zou verklaren niet. Integendeel, dat zou je daar helemaal buiten moeten houden. Dat is iets volstrekt anders. Een ...verontreinigend ..element in de discussie. Het blokkeert zelfs alle kansen op een goed gesprek.
Hoe nu verder? “Voor 1 mei 2021 moet de dialooggroep met een rapport komen over haar bevindingen. Daarin kunnen voorstellen voor maatregelen staan, zoals het bij wet vastleggen dat de slavernij en de slavenhandel misdaden tegen de menselijkheid waren.” Fijn, maar praat dan ook even met iemand die jullie kan uitleggen dat een... wet alleen betrekking kan hebben op de toekomst.... Een wet om iets in het verleden af te wijzen is een***... propagandistisch en dictatoriaal***... instrument. En realiseer je ook dat de slavernij..., dwangarbeid ...was. Daarvan een ...misdrijf tegen de menselijkheid... maken is niet verstandig. Dat is echt iets ...heel anders. ...Genocide is een misdaad tegen de menselijkheid.... Dan gaat het om de... vernietiging... van ...bevolkingsgroepen, ...zoals in de ...Nazi-kampen.... Maar geen slavenhandelaar wilde zijn slaven vernietigen. Integendeel. Ze moesten ...gezond blijven voor de dwangarbeid...
Comissieleden! U kunt zich dit allemaal laten uitleggen door... echte deskundigen ...zoals de emeritus hoogleraar... Piet Emmer.... En, nog een advies, beste leden van de dialoogcommissie, praat niet teveel. Praat in het bijzonder niet met mensen die vol zitten met... wrok... (of aangeprate wrok of... wrok die men zich als nieuwe identiteit... heeft aangemeten...). En als er dan “gepraat” moet worden, doe het dan met mensen die... kennis... hebben van het onderwerp. Rappers kunnen rappen. Voetballers kunnen voetballen. Maar ze worden daarmee ...geen deskundigen... op het gebied van slavernij,... racisme... of... discriminatie.... Ook niet wanneer ze een kleur hebben...
Dus lees, lees, lees.
Lees... Robert C. Davis..., Christian Slaves, Muslim Masters: White Slavery in the Mediterranean, the Barbary Coast, and Italy, 1500-1800 (2003). Dat zou ik willen aanbevelen als ...geestverruimend...
Of... Pierre-André Taguieff... “Race”: un mot de trop? Science, politique et morale (2018). ...Goed definiëren... is het halve werk, commissieleden! Zie ook: ...Pierre-André Taguieff, Le Racisme (2013)....
Of... Pascal Bruckner,... The Tyranny of Guilt: An Essay on Western Masochism (2010). Heel belangrijk om de... psychologische context... te begrijpen van het verhaal... waarvoor u belangstelling hebt...
Maar lees zeker ook een stem van eigen bodem:... P.C. Emmer,... Het zwart-wit denken voorbij: een bijdrage aan de discussie over kolonialisme, slavernij en migratie (2018). Of P.C. Emmer, Geschiedenis van de Nederlandse slavenhandel (2019).
Tot slot. “Verdwijnt zo’n rapport straks niet in een diepe la”, vraagt de interviewer aan u? En een van u antwoordt: “Nadat wij het op papier hebben gezet, is het zaak dat er ook echt wat mee wordt gedaan” (aldus commissielid Frits Goedgedrag). “We zullen het zo duidelijk mogelijk verwoorden. Zodat er geen misverstanden over bestaan”, licht hij toe.
Het zijn voor mij, vooralsnog, geen geruststellende woorden. Of uw rapport de la ingaat, hangt af van de kwaliteit van het werk wat u gaat doen. Uw huiswerk heeft u hierbij. Doe uw best.
Prof. dr. Paul Cliteur is hoogleraar in Leiden, Eerste Kamerlid voor Forum voor Democratie en auteur van onder meer “De Staat versus Wilders”.