Medewerkers Tata tussen hoop en vrees: 'Je vecht voor je vreten. Zo zie ik dat'
Groot is de onrust in IJmuiden, nu Tata Steel wil fuseren met het Duitse ThyssenKrupp. Bij de voormalige Hoogovens willen ze een Organon- of KLM-scenario voorkomen. Met harde actie, als dat moet. ‘Voor mensen aan de andere kant van de wereld zijn we niet meer dan poppetjes.’
Een reportage.
Sander van Mersbergen 04-11-17, 16:00
Het is heel onrustig op de werkvloer
Remco, medewerkers Tata Steel
Zie ze zitten, met z’n drieën op een rij, in de eetzaal van de Tata Academy in IJmuiden. Alex, Leo en Remco: alle drie een stukje of iets verder in de veertig, alle drie een half leven bij de Hoogovens achter de rug. Goeie kans dat ze er vijftien jaar geleden ook zo zaten. Met een andere jas dan de geel-blauwe van Tata, maar met dezelfde vuile handen.,,Het is een groot deel van je leven”, zegt Remco. ,,We wonen hier om de hoek, in Velsen-Noord”, vult Leo aan. ,,Ik weet niet hoe het met jullie zit”, zegt Alex, ,,maar ik voel trots bij dit bedrijf.”
In de praktijkzaal van het trainingscentrum staan jongens van zestien, zeventien aan werkbanken met metaal te pielen. De vonken vliegen er vanaf. De Tata Academy is een van de weinige nog actieve bedrijfsscholen van Nederland. Grote kans dat de jongens die hier het vak leren – het zijn echt alleen maar jongens - over een paar jaar met hun broodtrommel onder de arm de beroemde Hoogovens-poorten passeren, op weg naar hun werk.
Onzekere toekomst
Of nou ja, zo ging dat tenminste al die jaren. Maar wat de toekomst brengt? Alex, Leo en Remco zijn er bezorgd over. Doodsbenauwd is misschien een beter woord. ,,Het is heel onrustig op de werkvloer”, zegt Remco. Van onder zijn krullen kijkt hij weifelend voor zich uit. ,,Zo erg als nu heb ik het nooit meegemaakt”, zegt Alex. ,,Bij eerdere fusies was het ook wel onzeker, maar nu weten we echt helemaal niks.”
De mededeling van de Indiase eigenaar Tata Steel, dat hij zijn Europese staaldivisie wil samenvoegen met die van het Duitse ThyssenKrupp, is in IJmuiden ingeslagen als een bom. Vierduizend banen gaat de fusie kosten, minimaal, verdeeld over beide bedrijven. Hoe of waar de ontslagen precies vallen, weet niemand. Zelfs de directie van Tata Steel Nederland heeft alleen nog maar een samenvatting gezien van de afspraken die de Duitsers en de Indiërs met elkaar maakten. Die paar A4’tjes gaven reden tot ‘ernstige zorgen’.
(Tekst loopt door onder de foto)
Vanaf het balkon van het stadhuis van de gemeente Velsen - waar IJmuiden toe behoort - heb je een aardig uitzicht over de stad, met de havens en de schoorstenen van de voormalige Hoogovens op de achtergrond. Echt mooi kun je IJmuiden niet noemen, daarvoor is het te snel gegroeid. Noodgedwongen, omdat Hoogovens in rap tempo werknemers moest huisvesten. ,,Vroeger kwam echt al het personeel uit de directe omgeving”, zegt beleidsmedewerker Martijn Haeser. ,,Op een gegeven moment werkten er 37.000 mensen. Alles was van Hoogovens, ze hadden een eigen winkel, noem maar op.”
De impact van de staalfabriek op de regio was enorm. Het bekendste brandwondencentrum van Nederland had nooit in Beverwijk gestaan als Hoogovens niet voor zoveel verse wonden zorgde. Het internationaal vermaarde schaaktoernooi in Wijk aan Zee: zonder de fabrieken was het er nooit geweest. Tal van sportverenigingen – voetbalclub Telstar bijvoorbeeld – betaalden shirts en ballen van het sponsorgeld. Het onderwijs profiteerde ervan, de haven, toeleveranciers: zonder Hoogovens had de IJmond er compleet anders uitgezien.
Het huidige Tata is minder invloedrijk. IJmuiden heeft ook andere bedrijven, vaak wel voortgekomen uit de staalfabriek overigens. Je hebt de visserij. En het onderhoud van windmolens op zee gaat de gemeente duizenden banen opleveren, dagdroomt Arjen Verkaik, wethouder Economische Zaken. Maar toch: met 9.000 werknemers en nog eens zo’n aantal bij toeleverende bedrijven, is Tata nog altijd de kurk waar IJmuiden op drijft.
(Tekst loopt door onder de foto)
© Olaf Kraak
Actiebereidheid
Waar moet ik heen als ik hier ontslagen word? Er is geen andere staalfabriek in Nederland
Leo, medewerker Tata Steel
Stilzitten en afwachten wat de fusie brengt, is geen optie, vinden die medewerkers. Ze laten zich niet mak naar de slachtbank leiden. Bij een drukbezochte actiebijeenkomst van de in IJmuiden zeer machtige vakbond FNV –de animo is zo groot dat vele tientallen mensen een uur moeten wachten op een volgende kans – is de eendracht groot, net als de actiebereidheid. Massaal is het applaus als FNV-bestuurder Aad in ’t Veld in een speech tekeergaat tegen het grootkapitaal en bonusgeile managers.
,,Of ik bereid ben te staken? Natuurlijk!”, zegt Tata-medewerker Leo na afloop van de bijeenkomst. ,,Je vecht voor je vreten. Zo zie ik dat. Waar moet ik heen als ik hier ontslagen wordt? Er is geen andere staalfabriek in Nederland.”
Misschien zijn dit ze wel, de normale Nederlanders waar politiek Den Haag de mond altijd zo vol van heeft. Daarom deed het ook zo’n pijn, het Twitter-bericht dat Mark Rutte na het fusienieuws de wereld in stuurde. De minister-president uitte zijn vreugde over het feit dat het hoofdkantoor van de nieuwe joint venture in Nederland komt. Geen woord over dreigende ontslagen. Terwijl iedere baan er toch één is – zo zien ze dat in IJmuiden tenminste. Het is hard en eerlijk werk, wat de smelters, procesoperators en kraandrijvers doen. Hun lot is niet minder belangrijk dan dat van juristen of fiscalisten. Toch?
Neem Alex. Van buiten lijkt hij misschien een ruwe, wat onbehouwen gast, met zijn kale kop en handen als kolenschoppen. Maar na twee woorden weet je dat er een vriendelijke en betrokken kerel tegenover je zit. Iedere ochtend liggen er bij Alex twee kranten op de ontbijttafel. Hij weet precies wat er op het spel staat. ,,Het gaat hier in IJmuiden dezelfde kant uit als bij Organon in Oss, of bij KLM en Air France. Als de beslissingen ergens anders genomen worden, delf je uiteindelijk het onderspit. Voor mensen aan de andere kant van de wereld zijn we niet meer dan poppetjes. Zo werkt dat gewoon.”
Garanties ontbreken
De directie van Tata Steel Nederland deelt de analyse van Alex. In de huidige fusievoorstellen is van Nederlandse autonomie geen sprake. Nu heeft ‘IJmuiden’ nog zeggenschap over de eigen investeringen. Met resultaat: de Nederlandse tak, waar 9.000 mensen werken, boekt in goede jaren honderden miljoenen euro’s winst en loopt qua efficiëntie, innovatie en milieuvriendelijkheid voorop in de wereld. Maar blijft dat wel zo? Wat nou als de winst van IJmuiden in de toekomst gebruikt wordt om financiële gaten in Engeland te dichten, of om nieuwe Duitse aandeelhouders te plezieren?
Afgelopen maandag zat een Nederlandse delegatie aan tafel op het Tata-hoofdkantoor in Mumbai, om de zorgen over te brengen. De bezwaren zijn ‘gehoord’, laat de directie in een interne memo aan het personeel weten, en er is ‘constructief gesproken’. Maar garanties ontbreken, en dat schuurt.
(Tekst loopt door onder de foto)
© Olaf Kraak
Schoorstenen blijven roken
Doemscenario is dat alle kennisgerelateerde banen naar Azië verdwijnen. ,,Mijn grote angst is dat hier alleen productie overblijft ,” zegt Verkaik. ,,Voor het werk in de fabriek ben ik niet eens zo bang. Die twee schoorstenen van Tata roken hier omdat er staal gemaakt wordt, en dat gaat niet veranderen. Sterker nog: er zal alleen maar meer staal gemaakt worden. Maar de vraag is wat er met andere functies gebeurt; met R&D, met ondersteunende diensten.”