BAM en Heijmans, die deze week hun jaarcijfers over 2017 presenteren, leden vanaf 2012 per saldo 190 respectievelijk 270 miljoen euro verlies. Wat is er bij beide concerns terechtgekomen van strategische herstelprogramma’s als ‘back in shape’ en ‘marge boven volume’?
Heijmans durfde onder de vorige ceo, Bert van der Els bijzondere, maar riskante projecten aan te gaan. Ton Hillen, de nieuwe ceo, zegt liever nee.
Wie o wie krijgt er eindelijk grip op Heijmans? Vanaf 2008 heeft Heijmans zeven jaar verlies gedraaid, en twee keer winst. In die tijd heeft de Brabantse bouwer vier bestuursvoorzitters versleten. Guus Hoefsloot, Rob van Gelder, Gerrit Witzel en Bert van der Els. Vastgoedman Ton Hillen bestuurt het schip nu ruim een jaar. Geen van zijn voorgangers kreeg het woelige schip in rustig vaarwater. Van der Els deed een dappere poging Heijmans weg te halen uit de ouderwetse aannemerij, waarbij je alleen maar mag bouwen en de marges flinterdun zijn. Hij wilde liever dbfmo-projecten, waar je de kans krijgt te “excelleren”. Hij droomde over smart grids voor woningen, 3D-geprinte bruggen, smart highways en smart materials.
Terwijl Van der Els zijn technologiebedrijf opbouwde, bleef het oude aannemersbedrijf, waar het geld nog verdiend moest worden, bloeden. De dbfmo-projecten werden een molensteen om de nek van Heijmans. Er lag te veel risico bij de aannemer. En die risico’s bleken enorm. De Westfrisiaweg/N23, de Drachtsterweg Leeuwarden, de Energiefabriek Tilburg, het RIVM-project en Wilhelminasluis Zaandam, zorgden in 2016 voor een recordverlies van 110 miljoen euro.
Om het hoofd boven water te houden werden de dochterbedrijven uit Duitsland en België verkocht. Bert van de Els werd aan de kant gezet, Ton Hillen naar voren geschoven. Heijmans wordt kritischer bij het aannemen van werk, zei Ton Hillen vorig jaar. “Nee zeggen is een kwaliteit.” Het credo wordt “doen wat je kunt, en niet doen wat je zou moeten kunnen”. Niet meer projecten aannemen waar je niet goed in bent. Nee, bij elk project wordt alleen nog maar gekeken of “het klantsegment, het risicoprofiel en het marge-potentieel” passen bij de competenties van Heijmans.
Heijmans kreeg van banken adempauze van één jaar. Dat jaar is nu voorbij
Hillen was blij dat Heijmans binnen een jaar veertig à vijftig keer nee had gezegd tegen projecten. De tijd van overeten was voorbij. “2017 zal in het teken staan van winstherstel en schuldreductie”, kondigde de nieuwe topman in februari van 2017 verder aan. In 2018 moest Heijmans immers weer gezond zijn. De banken (ABN Amro, ING, KBC en Rabobank) gunden Heijmans vorig jaar één jaar adempauze. Voor het eerste kwartaal van 2017 gold een volledige vrijstelling van de bankconvenanten; daarna werden de duimschroeven steeds harder aangedraaid. Aan het eind van het jaar moest Heijmans een Ebitda (winst voor aftrek van rente, belasting, afschrijving en afboekingen) van minimaal 20 miljoen euro halen. Ook moet de solvabiliteit boven de 20 procent liggen. De solvabiliteit zakte door de verliezen vorig jaar van 26 naar 16 procent.
Deze week moet duidelijk worden of Heijmans kan profiteren van de gunstige markt. Net als BAM zal Heijmans zich slanker en fitter moeten tonen. De nieuwe omvang van het Nederlandse Heijmans zal rond de 1,5 miljard euro uitkomen, voorspelde Hillen. In 2016 was dat nog 1,9 miljard euro, en in 2007 zelfs 3,7 miljard euro. Ook het aantal medewerkers zal flink verminderen.
Tien jaar geleden had het bouwconcern ruim 11.000 mensen in dienst. Bij het nieuwe Heijmans bestaat er een “goede toekomst” voor 4500 à 5000 mensen, zei Ton Hillen. Dat betekent dat er vergeleken met 2016 (gemiddeld 6.400 medewerkers) nog ruim duizend Heijmans-medewerkers van de loonlijst moeten. Daarentegen zal de flexibele schil worden uitgebouwd. Te veel personeel hebben is in de bouw, waar de productiestroom niet continu is, een risico. Ook stappen de Brabanders niet meer alleen in grote infraprojecten – de harde les van de Westfrisiaweg. Infraprojecten mogen bovendien niet groter zijn dan 10 procent van de infra-omzet.
Maar zelfs met aangescherpte risicobeheersing heb je in de bouw niet alles in de hand. Over het eerste halfjaar van 2017 moest Heijmans melden dat op het project A9 Gaasperdammerweg, dat Heijmans met Ballast Nedam uitvoert, een verlies van 11 miljoen euro wordt voorzien. Nog een zorg: de projecten die tegen te slechte marges zijn aangenomen, zijn pas na 2018 achter de rug; ze zijn gezamenlijk goed voor bijna 10 procent van de jaaromzet van Heijmans. Ook dit jaar zal Heijmans dus nog niet in kabbelend vaarwater vertoeven.