AirFrance en KLM liggen bijna veertien jaar na hun fusie hopeloos met elkaar overhoop
Cultuurverschil Air France en KLM breekt luchtvaartfusie op
Air France en KLM liggen bijna veertien jaar na hun fusie hopeloos met elkaar overhoop. Het wederzijdse onbegrip komt mede voort uit - hardnekkig blijkende - cultuurverschillen.
Door: Dion Mebius 25 juli 2017, 06:00
Naarmate de bedrijfsresultaten van Air France en KLM verder uit elkaar lopen, groeit de onmin tussen de twee fusiepartners. Van de wederzijdse liefde uit 2003, toen het Frans-Nederlandse huwelijk werd beklonken, is bitter weinig over. De Nederlanders van KLM voelen zich ondergewaardeerd in het door Air France gedomineerde bedrijf. Terwijl KLM de centen verdient, delen de Fransen de lakens uit, is het gevoel op het KLM-hoofdkantoor in Amstelveen. Op hun beurt zijn de Fransen jaloers op de winst- en groeicijfers van KLM, waaraan Air France niet kan tippen. Het wordt steeds duidelijker dat de cultuurverschillen een bedreiging vormen voor de toekomst van Air France-KLM. Het zou niet de eerste keer zijn dat een fusiebedrijf ten ondergaat aan botsende culturen.
Bij de aankondiging van de fusie tussen Air France en KLM drong de vraag zich al voorzichtig op: zijn de cultuurverschillen tussen de Fransen en Nederlanders niet te groot? Want: Fransen werken stroperig en staken om de haverklap, aldus het stereotype, en Nederlanders zijn brutaal en schuwen het conflict niet. 'Ach, we zijn gewend met buitenlanders om te gaan', wuifde financieel directeur Rob Ruijter van KLM de zorgen weg. 'We zien de verschillen als een uitdaging en verwachten er geen grote problemen van.' Pierre-Henri Gourgeon, een van de toenmalige Air France-bazen, hief zijn champagneglas. Nederlanders? Die waren 'très sympa' en openhartig.
Hopeloos overhoop
De Fransen? Slome duikelaars, zeggen ze bij KLM
Bijna veertien jaar later liggen KLM en Air France hopeloos met elkaar overhoop. De Nederlanders zijn boos dat de Fransen weigeren salaris in te leveren, terwijl zij dat zelf wel hebben gedaan. KLM, de kleinere van de twee, boekte in 2016 bijna twee keer zoveel operationele winst (681 miljoen euro) als Air France (372 miljoen euro). Omdat KLM harder groeit dan Air France, lanceert Air France-topman Jean-Marc Janaillac in het najaar dochtermaatschappij Joon. Onbegrijpelijk, vindt men bij KLM: waarom moet het worstelende Air France persé groeien, terwijl KLM het veel beter doet?
Het onbegrip komt deels voort uit de eerder gebagatelliseerde cultuurverschillen, blijkt uit een intern Air France-KLM-rapport dat vorige week uitlekte. De toekomst van het bedrijf loopt hierdoor mogelijk zelfs gevaar, concludeerden de onderzoekers na gesprekken met 47 managers van beide kanten. Citaat uit het rapport: 'Meer dan een decennium na de fusie heeft de desillusie aan beide zijden een schokkend niveau bereikt.' De interviews tonen aan dat de stereotypen nog steeds recht overeind staan. Nederlanders? Een grof volkje, vinden de Air France-medewerkers. En de Fransen? Slome duikelaars, zeggen ze bij KLM.
Fusiebedrijven sneuvelen wel vaker op onoverbrugbare cultuurverschillen. Een bekend voorbeeld is DaimlerChrysler. Het Duits-Amerikaanse concern spleet in 2007, negen jaar na de fusie, weer in tweeën. De twee automakers werden nooit één geheel. Het Duitse Daimler stond bekend als conservatief en veilig, het Amerikaanse Chrysler als gedurfd en divers. De cultuurverschillen werden achteraf als belangrijkste oorzaak van de mislukte fusie aangemerkt.
Veel te luchtig
Dat de twee bloedgroepen bij Air France-KLM elkaar slecht verdragen, bevestigt ook Jan-Willem van Dijk, voorzitter van de ondernemingsraad van KLM. 'De cultuurverschillen leidden tot problemen. Problemen die groter zijn dan de hiërarchische inborst van de Fransen of hun beroerde Engels.' De weigering van de Franse piloten om een loonoffer te brengen is volgens Van Dijk exemplarisch. 'Niemand beweegt daar ook maar een centimeter. 'Als het echt misgaat, redt de staat ons wel', denken de Fransen. Dat is in Nederland wel anders. Hier hebben we nog een trauma van het faillissement van vliegtuigbouwer Fokker, die de Nederlandse regering niet wilde redden. De Franse overheid zou een bedrijf als Fokker nooit failliet laten gaan.'
Manfred Kets de Vries, hoogleraar aan de internationale managementschool Insead in Frankrijk, waarschuwde in 2003 al voor de cultuurverschillen tussen Air France en KLM. 'Daar is door de directies destijds veel te luchtig over gedaan', zegt de onheilsprofeet nu. 'De Nederlandse en Franse bestuursculturen zijn zó anders. Die twee samenbrengen is een recept voor mislukking, tenzij je er echt werk van maakt de verschillen te overbruggen.' 70 procent van alle fusies mislukt, zegt Kets de Vries. Dat percentage ligt nog hoger bij grensoverschrijdende fusies.