Vervolg;
Bij ASML is verliezen niet aan de orde
Op de man achter de bar na, is de kantine van voetbalclub Rood-Wit in Veldhoven uitgestorven. Terwijl op deze zonnige vrijdagmiddag toch de jaarlijkse confrontatie op het programma staat tussen ASML en Carl Zeiss SMT, de exclusieve makers van lenzen en spiegels uit Duitsland voor de machines van ASML.
Aanvoerder van de Nederlanders is Peter van Anrooy, in het dagelijks leven ‘Senior Teamleader Warehouseservices and Projectlead De Install’ bij ASML. De zorgvuldig ingetapete knieën doen vermoeden dat zijn optreden op het veld van beperkte duur zal zijn. Van Anrooy is verantwoordelijk voor alle logistieke taken die ASML niet aan externe partijen wil overlaten, zoals de extreem gevoelige producten van Zeiss. In die hoedanigheid heeft hij dagelijks te maken met de ontwikkelaars uit Oberkochen.
Volledig afhankelijk
In vloeiend Duits heeft hij de gasten welkom geheten voor de gezamenlijke lunch. De warming-up van de ASML-sterren is het best te omschrijven als een dappere poging tot rekken en strekken. De spelers van Zeiss klonteren samen rond de verzorger van het team, wiens populariteit vooral lijkt ingegeven door het beheer dat hij uitoefent over de meegebrachte kratten bier. Het is al het negende achtereenvolgende jaar dat de twee bedrijven tegen elkaar spelen.
De sportieve ontmoeting tussen ASML en Zeiss dient een hoger doel dan alleen een potje voetbal, legt van Anrooy uit. De technologieën van beide bedrijven zijn volledig afhankelijk van elkaar. Er is geen ander bedrijf dan Zeiss waar ASML terecht kan voor zijn lenzen en spiegels. En andersom is niemand anders dan de engineers uit Brabant geïnteresseerd in de peperdure spullen uit Duitsland. Voor één machine van ASML rijden meerdere speciaal geprepareerde vrachtwagens met een complete set lenzen of spiegels richting Veldhoven.
Immense prestatie
De spullen van Zeiss zijn een wonder op zich. Stelt u zich in gedachten zo’n spiegel voor maar dan gigantisch: met de oppervlakte van heel Duitsland: de grootste oneffenheid zou bij een dergelijke uitvergroting niet meer dan een millimeter bedragen. Dat is een immense prestatie, maar het vraagt veel van alle betrokkenen, weet Van Anrooy:
‘Veel werknemers van beide bedrijven werken nu eens in Duitsland, dan weer een tijdje in Veldhoven. Ze moeten volledig op elkaar ingespeeld zijn en er moet wederzijds vertrouwen zijn op alle gebieden: van de engineering tot en met de logistiek. De jaarlijkse voetbalwedstrijd helpt om elkaar op een andere manier beter te leren kennen.’
Paradox
Carl Zeiss staat model voor de manier waarop ASML tegenwoordig omgaat met zijn belangrijkste toeleveranciers. Uit overtuiging. En uit noodzaak.
Bij ASML is sprake van een paradox: hoe kleiner de chips, des te groter de machines. De eerste apparaten in de jaren tachtig hadden de omvang van een flinke cv-ketel. De machines die ASML tegenwoordig naar klanten verscheept passen niet meer in één vracht Boeing en moeten in delen worden vervoerd. De machines zijn modulair opgebouwd en bestaan uit meer dan 50.000 onderdelen: klepjes, metertjes, schuifjes, hendeltjes. Al die spullen worden steeds ‘slimmer’ door de software waarmee ze onderling zijn verbonden. Die toegenomen complexiteit kan ASML niet alleen af. Om die reden heeft het concern steeds meer toeleveranciers aan zich verbonden waarmee intensief wordt samengewerkt. Zo’n 90% van alle onderdelen voor één machine wordt door andere bedrijven geleverd.
De gehele keten van toeleveranciers beslaat inmiddels vele honderden ondernemingen. Van de in totaal €3,8 mrd die ASML in 2015 heeft uitbesteed, kwam bijna €2 mrd terecht bij Nederlandse toeleveranciers, zo blijkt uit cijfers van de afdeling inkoop van ASML. In Duitsland werd voor €1,4 mrd aan producten en diensten besteld, maar het merendeel van het geld kwam ten goede aan partners in de regio Brabant. Bijvoorbeeld bij
VDL.
Broodje aap
‘ Complexiteit is een van onze grootste vijanden’
Martin van den Brink Chief Technology Officer en een van de founding father
Lachend zegt Wim van der Leegte jr. dat hij ‘helemaal geen pijn in zijn arm heeft’. Het is een verwijzing naar het veel gehoorde grapje binnen ASML dat ze het rechterledemaat van de ondernemer net zo ver achter zijn rug hebben omgedraaid tot hij ja zei tegen de voorwaarden uit Veldhoven – maar dat blijkt achteraf de Brabantse variant op een broodje aap te zijn.
Van der Leegte volgt binnenkort zijn vader op als ceo van de VDL-groep, waar VDL Enabling Technologies Group deel van uitmaakt. Het puur Brabantse familiebedrijf maakt exclusief voor ASML de zogeheten wafer handlers. Het zijn de volledig geautomatiseerde armen die de chipschijven tot op de micrometer nauwkeurig in de machine op zijn plek zetten.
De samenwerking gaat ver terug, maar sinds 2014 zijn de afspraken aangescherpt. ‘Het is niet meer van: geef de tekening maar, wij maken het wel zoals het erop staat’, legt Van der Leegte uit. VDL draagt voortaan de volledige verantwoordelijkheid voor de modules die ze aan ASML leveren, inclusief de (door)ontwikkelkosten. Voor VDL betekent dit meer risico nemen, en voor ASML het gedeeltelijk loslaten van de controle.
Gezamenlijke wortels
Sinds 2014 rijden bijna honderd ASML'ers ’s morgens niet meer naar Veldhoven, maar naar de fabriek van VDL in Eindhoven. Hoe bevalt dit beide partijen tot nu toe?
‘Het model vergt veel van beide: het eigenbelang opzijschuiven voor het grotere belang van de samenwerking. De belangen komen niet altijd honderd procent overeen: ASML wil de laagste kostprijs en VDL de hoogste marges. Samen moeten wij zorgen dat een kwalitatief hoogstaand product zo efficiënt en goedkoop mogelijk gemaakt wordt, waarbij VDL toch nog wat verdient.’
‘Het gaat om de maakindustrie. We kunnen niet allemaal een hondenuitlaat-service beginnen’
Jos Vreeker Technology Promotion Specialist
Hebben de gezamenlijke wortels in de Brabantse grond nog een rol gespeeld? Van der Leegte glimlacht minzaam.
‘Nee, het gaat niet om Brabantse gezelligheid. ASML doet zaken met ons omdat ze goed kunnen rekenen. Dat wij ook nog aardig zijn, is een prettige bijkomstigheid.’
Bewonderenswaardig
Superlatieven verzamelen over ASML vergt geen hogere journalistieke vaardigheden. Alle geraadpleegde economen, consultants, wetenschappers of ondernemers zijn het erover eens: ASML is een ongekend Nederlands succes. Het luidst klinkt de loftrompet bij de onlangs vertrokken burgemeester van Eindhoven, Rob van Gijzel: 'Als ASML morgen zou stoppen, is er over een jaar of vier geen Silicon Valley meer. In Veldhoven wordt bepaald of de Wet van Moore, een tweejaarlijkse verdubbeling van het aantal transistors op een chip, van kracht blijft.’
Marc de Jong, partner bij McKinsey&Company en goed ingevoerd in de grote corporates spreekt over ‘het meest bewonderenswaardige bedrijf van Nederland’.
Maar ook de bestuursvoorzitter van de TU Eindhoven, Jan Mengelers, kan er wat van: 'ASML is het best bewaarde geheim van Nederland. ASML ligt niet in de schappen van Albert Heijn en toch is het bedrijf de hele dag bij ons aanwezig door alle apparaten die we gebruiken. Wat ASML presteert, grenst aan het onmogelijke'.