Russische oorlogseconomie draait goed, maar de burger betaalt
DoorMISCHA VAN DIEPEN
1 min geledenin BUITENLAND
AMSTERDAM - Legeruitgaven die stijgen naar 6 procent van het bruto binnenlands product. Meer dan 3 procent economische groei én een historisch lage werkeloosheid onder de 3 procent. Als we de Russische overheidsstatistieken mogen geloven, draait de oorlogseconomie op volle toeren én plukt het volk daarvan de vruchten. Maar wie draagt de kosten?
© AFP
Gewone Russen betalen de prijs van de oorlogseconomie.
Een oorlogseconomie betekent keuzes maken en die keuzes hebben in Rusland soms een heel concreet gezicht. Zoals winkeliers wier huurcontract in een winkelcentrum opgezegd wordt omdat daar kamikazedrones gemaakt moesten worden. Of een industriële bakker die op de staatstelevisie trots de drones laat zien die hij nu ook zijn oven uitkomen. Een deel van die producenten wordt gelokt door de winsten die gloren aan het front. Minstens een derde van de overheidsuitgaven gaat in 2024 namelijk naar ’defensie’, ruim 100 miljard euro. Maar bedrijven kunnen ook gedwongen worden om hun werknemers overuren te laten draaien en goederen voor het leger te produceren.
Hoe wil het Kremlin daarvoor betalen? De Russische minister van Financiën Anton Siloeanov rekende zich rijk toen hij afgelopen najaar zijn begroting voor 2024 door de Doema loodste. In totaal moet dit jaar 22 procent meer roebels de staatskas invloeien dan in 2023, onder meer door hogere exportheffingen, een betere BTW-inning en hogere accijns op alcohol en tabak. Bovendien valt of staat de begroting bij de prijzen voor olie en gas, want die inkomsten moeten in 2024 met bijna 30 procent stijgen.
Wensdenken
„Theoretisch gezien kunnen de inkomsten zo stijgen, maar zeker in de olie- en gassector zijn er risico’s op tekorten”, stelt een analist van een Russische staatsbank op Telegram. Een anonieme pagina die de Russische economie analyseert gooide de begroting bij het oud papier. „Wensdenken om de strategische
doelen te halen.” Ook de Russische arbeidsmarkt staat door de oorlog op zijn kop. Poetin wil koste wat kost een herhaling voorkomen van de chaotische mobilisatie van 300.000 mannen in de herfst van 2022. Hoge lonen moeten de minder bedeelden motiveren om een contract bij het leger te tekenen. Arbeidsmigranten worden naar het front gelokt met een Russisch paspoort en het dreigement te worden uitgezet.
’Een elite-eenheid’, ’Ervaren instructeurs die je zo goed mogelijk voorbereiden’, ’De best mogelijke uitrusting’. Een gelikte wervingswebsite die in de regio Moskou nieuwe soldaten voor de zogenaamde speciale militaire operatie in Oekraïne belooft de beste ’secundaire arbeidsvoorwaarden’ aan het front. Maar de meeste rekruten zullen zich toch vooral om één reden inschrijven: afhankelijk van de rang begint het maandsalaris bij 204.000 roebel, ruim 2000 euro.
Arbeidsmarkt onder druk
Dat is minstens twee keer zoveel als wat Russen en migranten kunnen verdienen in andere sectoren voor laagopgeleide werknemers. Samen met de defensie-industrie zet het leger de arbeidsmarkt dus onder grote druk. „De staat richt zijn financiële middelen op defensie en de mensen volgen”, zegt de Russische econoom Ruben Enikopolov tegen de Financial Times. Heel kieskeurig kan de HR-manager van een fabriek voor militaire vliegtuigen in Siberië niet zijn. „Een hogere opleiding is nu niet zo relevant… Heb je twee armen, twee benen en oren? Dan ben je aangenomen.”
De Russische economie en de roebel gingen vlak na de invasie en daaropvolgende sancties enorm onderuit. Maar een volledige crash werd voorkomen door technocraten als Elvira Nabioelinna, president van de Russische Centrale Bank: zij was in shock door de oorlog, maar moest van Poetin op haar plek blijven en paste de economie aan de nieuwe realiteit aan.
’Trilemma’
Maar de oorlog heeft Nabioelinna wel voor een onmogelijk ’trilemma’ geplaatst, ziet Aleksandra Prokopenko, die uit protest tegen de invasie in Oekraïne ontslag nam als adviseur van de Russische Centrale Bank. De militaire uitgaven moeten overeind blijven. Het inkomen van burgers moet op peil blijven. En de economie als geheel mag niet uit balans raken door prijzen en rentes die door het dak gaan. „De eerste twee doelen vereisen hogere uitgaven die de inflatie aanjagen en het laatste doel uit zicht brengen”, schrijft Prokopenko in Foreign Policy.
Dat je die drie ballen niet tegelijk in de lucht kunt houden, blijkt al. De inflatie was vorig jaar met zo’n 7,5 procent bijna twee keer zo hoog als doelstelling van 4 procent, terwijl Rusland over te hoge gasprijzen niet kan klagen. De Russische Centrale Bank hanteert momenteel een rentevoet van 16 procent. Dat is de ondergrens voor leningen van banken aan bedrijven en consumenten. Kortom: om het leger te laten vechten moet de geldkraan naar burgers dicht en schieten de prijzen omhoog.