Uit het ND:
Poetin moet voor de rechter, maar hoe? Een nieuw Europees centrum helpt wellicht
De Russische president Vladimir Poetin is de grote boosdoener in de oorlog die in Oekraïne woedt, maar hoe krijg je hem voor de rechter? Rusland erkent het Internationaal Strafhof niet, maar nu is er een Europees initiatief.
Vrijdag werd in de Oekraïense stad Lviv het Internationaal Centrum voor de Vervolging van de Misdaad van Agressie (ICPA) opgericht. Dat gebeurde tijdens een bijeenkomst met het motto ‘Verenigd voor Gerechtigheid.’ Het ICPA moet onder andere de Russische president Poetin gaan aanklagen en zo mogelijk berechten. Rusland erkent het Internationaal Strafhof (ICC) in Den Haag niet. Sterker nog, Rusland is net als onder meer de VS en China niet eens aangesloten bij dat hof. En het ICC behandelt in beginsel uitsluitend zaken van landen die dat wel zijn.
De VS hebben zelfs een speciale wet gemaakt die wereldwijd militair ingrijpen rechtvaardigt als er Amerikanen zouden worden opgepakt voor berechting door het ICC. De wet is schertsend de The Hague Invasion Act genoemd.
De Europese Unie neemt nu zelf initiatief. Het nieuwe centrum moet worden gehuisvest bij Eurojust in Den Haag. De oprichting werd dit weekend formeel beklonken in een conferentie in Lviv, in het westen van Oekraïne. Daar gaven de voorzitter van de Europese Commissie, Ursula von der Leyen, en Didier Reynders, eurocommissaris voor Justitie, een verklaring af, aan de Oekraïense president Volodymyr Zelensky en procureur-generaal Andryi Kosin.
Von der Leyen herinnerde met nadruk aan het bloedbad in Boetsja, waar ze zelf een bezoek bracht en verbindt Rusland en Poetin aan de Russische inval in Oekraïne in februari 2022. Er worden volgens haar door de Russen directe aanvallen uitgevoerd op de burgerbevolking, de civiele infrastructuur en het energienetwerk. Er moet daarom een speciaal tribunaal komen om de Russische agressie te vervolgen, aldus Von der Leyen.
Voormalig diplomaat Robert Serry reageert vanuit de Poolse stad Krakau. Hij is positief, maar ook voorzichtig over de verwachtingen: ‘Zo’n nieuw Europees strafhof omzeilt Russische blokkades in VN-verband, maar of Rusland ooit werkelijk gedagvaard wordt …? Wel verhogen dit soort stappen de diplomatieke druk op Poetin.’
Robert Serry werd in 1992 de eerste Nederlandse ambassadeur in Oekraïne en was later persoonlijk gezant van VN-chef Ban Ki-Moon. Hij maakte mee hoe Russische soldaten, toen nog verkleed als ‘groene mannetjes’ in februari 2014 de Krim bezetten. Kort daarop volgde de door Rusland gesteunde gewelddadige opstand van de rebellen in de Donbas, waar de republiekjes Donetsk en Loehansk zelfstandigheid uitriepen.
De voorzitter van het Europese Parlement, Roberta Metsola, sprak zaterdag met Zelensky in de Oekraïense hoofdstad Kyiv. Ze zei dat ‘er rekenschap moet worden afgelegd. Anders kan er geen vrede komen. Verzoeningspolitiek heeft nooit gewerkt.’
EU-Commissaris Reynders legde in Lviv de nadruk op drie dingen: het vergaren van bewijsmateriaal, samen met Eurojust. Bij die organisatie is onlangs een International Crimes Evidence Database aangelegd waarin oorlogsmisdaden en misdaden tegen de menselijkheid worden vastgelegd.
Daarnaast wees Reynders op de intentie om agressie te vervolgen die in november 2022 is vastgelegd door 24 lidstaten van de Europese Unie en andere landen, zoals Australië, Canada, Japan, het Verenigd Koninkrijk en de Verenigde Staten.
Ook herstelbetalingen moeten worden geregeld. Reynders pleit voor een speciale dialoog binnen Europa om Rusland te dwingen de aangerichte schade te vergoeden, met maatregelen die los staan van, maar wel versterking geven aan de Europese sancties, die in nu al meer dan tien pakketten gelden.
Thijs Reuten, Europarlementariër (PvdA): ‘Uiteindelijk moet er een speciaal tribunaal komen om de verantwoordelijken hiervoor te berechten. Om toekomstige zaken rond te krijgen is samenwerking tussen het ICPA en onderzoekers van andere rechtbanken belangrijk. Cruciaal is dat bewijsmateriaal en vooral ook getuigenissen op zodanige wijze worden verzameld dat welke rechter zich er later ook over buigt deze bewijsvoering juridisch sluitend is. De boodschap is: wie oorlogsmisdaden pleegt zoals in Oekraïne zal zich hiervoor moeten verantwoorden. En de boodschap aan Poetin en zijn kliek is dat hun de agressie wordt aangerekend en hoe dan ook zal worden vervolgd.’
.