Is er straks nog iemand trots op Zeesluis IJmuiden?
De caissons dreigden tijdens het afzinken te bezwijken, bij de bouw van de deuren in Korea werd vreselijk gestunteld en de naam waar iedereen op hoopte kreeg hij niet. Woensdag opent de koning de Zeesluis IJmuiden, de grootste ter wereld. Het is maar de vraag of Nederland hem in de harten durft te sluiten als één van de waterwerken waar het zo graag trots op is.
Nieuws
infrauitgelichtZeesluis IJmuidenwaterbouwVolkerWesselsRijkswaterstaatinfraBAM
Eerste publicatie 07:00Laatst gewijzigd 24 jan 2022
Foto: Cobouw
Het ontwerp werd met gejuich ontvangen. Twee dubbelkerende deuren die beide in staat zijn extreem hoog water op de Noordzee te keren. Mocht dus de buitenste deur bezwijken, dan kan ook de sluisdeur aan de binnenkant, 500 meter verderop, een overstroming van de IJmond voorkomen. Dat lijkt op het eerste gezicht misschien wat overdreven, maar het scheelde dus de bouw van een reservedeur. Omdat de twee deuren identiek zijn, was er maar één reservedeur nodig.
Schuivende flatgebouwen
En laten die deuren nou net de meest onderhoudsgevoelige bouwdelen zijn. Een soort schuivende flatgebouwen zijn het, die over een drempel op de bodem van het Noordzeekanaal rollen. Met hun afmetingen van 72 bij 11 bij 24 meter passen er gemakkelijk 60 appartementen in een deur. Dat moet dus tientallen keren per dag op en neer gaan schuiven. Met huisraad en al. Alsof twee Bijlmerflats het spelletje ‘boompje verwisselen’ doen.
Ook reservedeuren moeten natuurlijk goed worden onderhouden. Want als het erop aankomt, moeten ze het wel doen. Dan heeft Nederland een superstorm over zich heen gehad en is er echt wel iets aan de hand. Ook elders langs de kust. Als je het dagelijks onderhoud van één zo’n deur kunt uitsparen, scheelt dat meer dan een slok op een borrel. Vandaar het enthousiasme bij de gunning in het najaar van 2015.
Opdrachtgever Rijkswaterstaat vroeg voor de zekerheid wel vijf keer na bij BAM en VolkerWessels: kunnen jullie het écht voor die prijs? Want met 550 miljoen euro bleven ze 81 miljoen euro onder de plafondprijs. Maar de aannemers verzekerden Rijkswaterstaat dat het allemaal uit kon.
Foto: Rijkswaterstaat/Topview Luchtfotografie
Daarna bleef het een tijdje stil. De detail-engineering vond plaats, delen werden uitbesteed aan onderaannemers, de bouwplaats voorbereid. Totdat er twee jaar later twijfels ontstonden bij de caissons. Grote sluisdeuren vragen om grote kassen in de landhoofden waar ze in en uit kunnen schuiven. Combinatie OpenIJ koos ervoor om die niet in een open bouwput uit te voeren, maar als caissons.
Voor de grootste sluisdeuren ter wereld waren de grootste caissons nodig die ooit ergens waren afgezonken. En die reusachtige betonnen schoenendoos moest het dan ook nog eens doen zonder deksel.
Terwijl de bouw al een eind op streek was, merkte een slimmerik op dat vooral het grootste caisson, waarin ook die ene reservedeur een plekje zou krijgen, de afzinkoperatie waarschijnlijk niet zou overleven. Het was niet stijf genoeg en zou hopeloos gaan scheuren tijdens zijn tocht naar beneden, terwijl de grond onder zijn voeten werd weggespoten.
Bijna een jaar lag het werk stil. Rijkswaterstaat had de contracten goed dichtgetimmerd en de aannemers moesten hun verlies nemen: uiteindelijk ruim 112 miljoen per combinant. Op een of andere manier had dat vooral zijn weerslag op BAM, waar het een onherstelbare buts op het blazoen van CEO Rob van Wingerden opleverde. Het bleef aan hem knagen, tot aan zijn gedwongen vertrek in 2020. In de schaduw van de penvoerder bleef Volker Wessels veel meer buiten schot en kon het verlies in betrekkelijke stilte afboeken. Al kan het daar nauwelijks minder pijn hebben gedaan.
Een geschillencommissie buigt zich overigens tot de dag van vandaag over de meerkosten die de ontwerpwijzigingen van de caissons en andere bouwdelen opleverden en wie daarvoor moet opdraaien. Het ontwerp werd aangepast en toen ook de laatste onafhankelijke reviewcommissie haar fiat had gegeven, konden de aannemers verder.
Beslag leggen op de deuren
Ze waren net weer lekker bezig, toen zich een nieuw probleem aandiende. De Koreaanse bouwer van de deuren zocht begin 2019 de publiciteit, nadat OpenIJ een claim van 22,5 miljoen euro had toegestuurd. Bijna de hele oorspronkelijke aanneemsom. De bankgarantie van 7,3 miljoen euro hadden ze alvast geïnd. Dat gebeurde, toen Mammoet/Boskalis die deuren veilig en al in de Europese wateren had geloodst.
GeosungTech had geen enkel pressiemiddel meer en probeerde via de rechter beslag te laten leggen op de deuren. Maar die ging daar tot tweemaal niet in mee. OpenIJ had in Korea al een paar keer moeten bijspringen, toen een onderaannemer van GeosungTech failliet ging en vlak voor transport naar Nederland nogmaals, toen een staking van staalarbeiders roet in het eten dreigde te gooien.
De eerste in Korea gemaakte sluisdeur wordt het Noordzeekanaal op gesleept. Foto: Rijkswaterstaat/Gerrit Serne
Voormalig vice-president Hyun Kug Lee laat weten dat GeosungTech inmiddels failliet is. Het bedrijf was zich nog druk aan het bezinnen op een hoger beroep bij het internationaal hof van arbitrage in Geneve, toen de corona-epidemie uitbrak. Samen betekenden die twee volgens Lee de doodsteek voor het bedrijf. Hij meldt nog dat hij hoopt dat de Koning woensdag beseft dat er Koreaans bloed aan de deuren kleeft.
Dat hadden ze zich bij GeosungTech heel anders voorgesteld toen ze in 2015 het contract ondertekenden voor de bouw van de deuren voor 24,3 miljoen euro. Ze lieten zelfs een wonderlijke passage opnemen in de contracttekst over het belang van de internationale samenwerking om bij te dragen aan de Nederlandse waterveiligheid en de Nederlandse waterbouwkundige trots. Door in te spelen op dergelijke gevoelens probeerden ze tijdens de rechtszaken de juristen en het Nederlandse publiek te bespelen. Maar die opzet mislukte jammerlijk.
Van gevoelens van trots lijkt nog geen sprake als het gaat om de zeesluis. Nederland weet nog niet zo goed welke plek het de sluis moet geven in haar collectieve bewustzijn. Is het écht een van die baanbrekende waterwerken waarop we ons zo graag laten voorstaan? Past ie in het rijtje Oosterschelderkering, Maeslantkering, Afsluitdijk?
Het lijkt er nog niet op. De meest ingestuurde naam bij een prijsvraag die de gemeente IJmuiden in 2020 uitschreef, Irma Sluis, haalde het ook al niet. De door de corona-epidemie tot BN’er opgestuwde gebarentolk, zag haar naam niet vereeuwigd in het beton en staal. Na rijp beraad maakte de jury vorig jaar eindelijk de winnende naam bekend. Onder aanzwellend tromgeroffel klonk het… Zeesluis IJmuiden! Ditmaal was het geen technische of financiële strop waarmee de sluis de aandacht op zich vestigde, maar de naam. De teleurstelling was groot.
Geen pottenkijkers
Ze zullen het niet zo gauw toegeven, maar ze lijken het bij Rijkswaterstaat ook ongemakkelijk te vinden om woensdag groot feest te vieren over de ruggen van de aannemers. Hoe duidelijk de contracten misschien ook waren.
Misschien dat het de koning lukt om woensdag de gemengde gevoelens rondom de zeesluis een beetje weg te nemen. Hij begon zijn carrière tenslotte als waterprins. Dan moeten die schuivende flatgebouwen wel hun mannetje staan natuurlijk de komende jaren en niet al na een paar openingen in storing gaan. Dan wordt het nooit wat met die sluis.