Het ritme van het zakkende caisson overstemt in IJmuiden inmiddels het pessimisme
De grootste zeesluis ter wereld voor de bodemprijs van 600 miljoen euro. Dat is toch vragen om problemen? Cobouw nam een kijkje op de meest beladen bouwplaats van Nederland. ‘‘Caissons afzinken kunnen we als de beste, maar doe wel een deksel op die slappe schoenendoos.’’
De papieren werkelijkheid wijkt mijlenver af van de praktijk buiten. Op papier hikken BAM en VolkerWessels aan tegen een verlies van 200 miljoen euro en houdt Rijkswaterstaat rekening met een projectvertraging van 27 maanden, maar aan de andere kant is op de bouwplaats van een bedrukt gevoel of pessimisme nauwelijks sprake.
Natuurlijk, de bouwers draaien voor 100 procent op voor de kosten. Zij waren immers verantwoordelijk voor het ontwerp volgens de risicoverdeling van het dbfm-contract. Zelfs minister Cora van Nieuwenhuizen wees deze zomer nogmaals op de verantwoordelijkheid van de bouwers toen zij afgelopen zomer de Tweede Kamer informeerde over de vertraging: “OpenIJ, BAM en/of VolkerWessels worden niet gecompenseerd voor de verliezen die het gevolg zijn van de door hen gemaakte ontwerpfout.”
Dat is de werkelijkheid van de bestuurskamers. Rond het Binnenhof in Den Haag, in Bunnik en Amersfoort. In IJmuiden dicteren de caissons het dagritme. Het caisson dat zand vraagt of juist geeft terwijl de grond onder haar voeten wordt weggespoten. Nummer één is in ieder geval een eind op de goede weg.
Vierhonderd mensen dagelijks aan het werk
Wie langs het immense complex van TataSteel rijdt ziet dat er veel gebeurt op het eiland in het midden van het Noordzeekanaal. Kranen draaien, bulldozers rijden af en aan en de contouren voor zowel het binnen- als het buitenhoofd van de nieuwe zeesluis zijn goed zichtbaar. “Hier werken dagelijks zo’n vierhonderd mensen in ploegendiensten van 6 tot 14 en van 14 tot 22 uur”, vertelt omgevingsmanager Marylene Reijntjes van OpenIJ.
Het caisson van het buitenhoofd passeert momenteel de kleilaag op -17,5m
“En dat is nog zonder de mensen achter de tekentafels in Haarlem en de ploegen die in Zuid-Korea werken aan de drie sluisdeuren”, vult omgevingsmanager Jan Rienstra van Rijkswaterstaat aan. “De boot om de deuren op te halen is al onderweg naar Azië.”
Bijna nooit mogen bezoekers naar binnen, maar voor één keer zwaaiden de hekken van de bouwput open en mogen verslaggevers van Cobouw een kijkje nemen bij het afzinken van de caissons. Hoe je het ook wendt of keert: dat wordt volgens iedereen die er verstand van heeft onmiskenbaar een heus huzarenstukje. Eén met een flinke barst erin misschien, maar toch echt een huzarenstukje. Om niet te spreken van Hollands glorie.
Boven op de steiger van het caisson voor het buitenhoofd dat nu wordt afgezonken, is goed te zien hoe uitgestrekt de bouwplaats is. Er wordt op minimaal twintig plekken tegelijk gewerkt. “Afstemming en logistiek zijn de grote uitdagingen”. Aan de voet van de enorme betonconstructie gaapt het gat voor de bouwkuip van de drempel van 30 meter breed en 80 meter lang. Daarover gaat de enorme sluisdeur rollen die Amsterdam beschermt tegen de Noordzee en de schepen in- en uitlaat. De grootste zeesluis ter wereld wordt 70 meter breed, 500 meter lang en 18 meter diep.
Afzinkoperatie
Eind 2015 is het werk buiten begonnen met het verwijderen van 600.000 kuub zand bij de Zuidersluis, om ruimte te maken voor de bouwput. Inmiddels is daarvan alweer 400.000 kuub hergebruikt bij het project. Oorspronkelijk zou de sluis over een jaar al klaar moeten zijn, maar dat wordt dus ruim twee jaar later.
Sipke Huitema (VolkerWessels) en John Regtop (BAM) begeleiden vanuit het ontwerpteam de afzinkoperatie. Zij lossen elkaar af en houden het op afstand bestuurde proces nauwlettend in de gaten. Gemiddeld 1 centimeter per uur zakt het enorme gevaarte (22 x 26 x 81 meter) de grond in. “Let wel, per meter is dan 2500 kuub zand verplaatst.” Half oktober moet het diepste punt op 23 meter onder maaiveld zijn bereikt. De operatie is nu over de helft, maar het blijft spannend.
Zeesluis IJmuiden
(500 x 70 x 18 meter)
Opdrachtgever: Rijkswaterstaat
Opdrachtnemer: OpenIJ (BAM/VolkerWessels/DIF)
Contractvorm: dbfm met 26 jaar onderhoud
Contractwaarde: 600 miljoen euro
Eerdere tegenvaller: 138 miljoen euro
Nieuwe tegenvaller: 61,5 miljoen euro
Gereserveerd budget MIRT 2019: 940 miljoen euro
Start uitvoering: begin 2016
Oorspronkelijke oplevering: oktober 2019
Nu geplande oplevering: januari 2022
Al vanaf het begin van zijn loopbaan zijn caissons de specialiteit van Regtop. Hij zonk er tientallen af in zijn carrière, waaronder recent een bij de zeesluis bij het Engelse Barrow in Furness, de huidige wereldrecordhouder. “Dat ging nog allemaal met de hand: graven en spuiten. Dat werkt ook hoor.”
De decompressiekamer hoort bij het werken op grote diepte, maar die wordt in IJmuiden minimaal gebruikt, omdat de pompen en automatische spuitlansen zoveel mogelijk op afstand worden aangestuurd. Het aantal keer dat iemand in de graafkamer moet komen wordt tot een minimum beperkt.
Een keer per week dalen de twee mannen niettemin af via de compressiekamer en druksluis, om onder de grond met eigen ogen de betonconstructie op scheurtjes en andere afwijkingen te controleren. Huitema: “Maar verder scheelt de verregaande automatisering veel werk. Computers, spuitlansen en pompen hebben geen last van diepte of vermoeidheid en werken 24/5 door. Duikploegen werken normaal gesproken niet langer dan vier uur achtereen. Daarna moeten ze uitschutten en komt er een nieuwe ploeg. Dat is een tijdrovende aangelegenheid.”
Uiteindelijk is elk ontwerp maakbaar
Vol trots en vol vuur kunnen ze uren vertellen over hun passie voor techniek. De afzinkoperatie bij het buitenhoofd wordt vanaf begin volgend jaar herhaald bij het binnenhoofd, waaraan nu nog volop wordt gebouwd. Dat is nog een maatje groter. Huitema: “Elke dag beginnen we met een start-up. Dan praten we in een kwartiertje door wat we gaan doen en waar lastige punten zijn te verwachten.” Op het whiteboard zijn de actiepunten te lezen: ‘kraan is stuk’ en ‘baggeren volgens plan’.
De techneuten halen vooral hun schouders op de vraag of ze iets merken van het omgooien van het ontwerp en de vertraging in de planning. Er wordt dan wat gemurmeld over ‘‘die hoge heren’’ Wat belangrijker is: “Het afzinken loopt perfect. Wij kunnen door met onze planning”, reageert Huitema laconiek. “Ach, elk ontwerp is maakbaar. Met de financiën bemoei ik me niet, maar hoewel natuurlijk niet valt te ontkennen dat de financiële problemen iedereen op het project enorm heeft geraakt. We kunnen gelukkig door en richten onze focus op de toekomst. Dat heeft de directie van dit project ons ook gevraagd te doen”, wil Regtop daarover kwijt. Hij vergelijkt het ontwerp van de caissons met schoenendozen: “Zonder deksels zijn schoenendozen ook niet stijf en stevig. Maar desondanks is een passend caissonontwerp zeker haalbaar.”
Vanuit de twee containers op de 4 meter dikke vloer van het caisson wordt de afzinkoperatie geleid.
Eerste publicatie door Ingrid Koenen op 11 okt 2018
Laatste update: 11 okt 2018