In het kort
Brussel constateert dat elektriciteit in Nederland vooral komt van steenkool en aardgas.Nederland wil elektriciteit gebruiken om waterstof te maken, dat erg belangrijk is om de zware industrie te verduurzamen.Maar de overheid krijgt geen toestemming van Europa om subsidie te geven aan waterstof, omdat het elektriciteitsnet nog zo vies is.Dit is een groot probleem zeggen experts, omdat de waterstofambities van Nederland groot zijn en snel van start moeten.
De Europese Commissie geeft geen toestemming voor Nederlandse plannen om milieuvriendelijke productie van waterstof te steunen met subsidie. Hiermee gaat een streep door kabinetsplannen om met waterstof de uitstoot van broeikasgassen terug te dringen. Dat heeft klimaatminister Eric Wiebes maandag aan de Tweede Kamer laten weten.
30% broeikasgassen komt van de industrie
Waterstof zou vooral binnen de zware industrie kunnen dienen als vervanger van olie, aardgas en kolen. In Nederland is de industrie goed voor ruim 30% van alle broeikasgasuitstoot. In tegenstelling tot fossiele brandstoffen komt bij het gebruik van waterstof geen CO2 vrij, mits deze waterstof 'groen' wordt gemaakt.
Daar zit de crux. Er is veel duurzame elektriciteit nodig om waterstof groen te kunnen maken. Dat wil zeggen dat de elektriciteit komt van windmolens of zonneparken, maar in Nederland wordt stroom nog altijd vooral gemaakt van aardgas en steenkool. Bij het maken van waterstof in Nederland zou de CO2-uitstoot daardoor vooralsnog alleen maar toenemen, zegt Brussel.
De Europese Commissie zet vanwege het vieze Nederlandse stroomnet een streep door de beoogde subsidie voor waterstof. Brussel moet vanwege staatssteunregels officieel instemmen voordat Wiebes overheidssteun kan toezeggen. De regeling is niet helemaal van tafel, maar wordt wel stevig versoberd, zo blijkt uit een brief van de minister.
Niemand wil nog investeren
'Dit is een probleem', zegt Jörg Gigler, directeur van de Topsector Energie Nieuw Gas, een netwerkorganisatie. Het was al moeilijk om een groene waterstoffabriek rendabel te bouwen, maar nu wordt het helemaal onmogelijk waarschuwt Gigler. 'Het zorgt voor onzekerheid. Zo gaat niemand investeren'.
De versobering van Wiebes komt neer op een beperking van het aantal draai-uren van groene waterstoffabrieken. Dit betekent dat bedrijven wel subsidie kunnen aanvragen (vanaf november) maar dat hun installaties in de eerste jaren maar een beperkt aantal uren mogen draaien, totdat er genoeg elektriciteit in Nederland duurzaam is.
Maar om te beginnen met de bouw van een fabriek wil een ondernemer juist meteen volledig kunnen draaien, zegt Gigler. 'Ondernemers wordt een spaak in de wielen gereden.'
Ook Faiza Oulahsen, hoofd klimaat en energie bij actiegroep Greenpeace, is niet blij. 'Het opschalen van groene waterstof heeft tijd nodig, daarom moet je daar nu mee beginnen.' Volgens haar zou Wiebes Brusselse regels kunnen omzeilen door subsidie voor groene waterstof te kenmerken als 'innovatiesubsidie'.
De regeling waarin Wiebes de optie voor waterstof nu versobert, geldt als de belangrijkste subsidiepot voor duurzame energie met een hoogte van €5 mrd per jaar. Naast waterstof kunnen ook andere technieken subsidie krijgen, zoals wind- en zonne-energie.
Projecten moeten nu starten
Volgens cijfers van het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) was 18% van het elektriciteitsverbruik in Nederland in 2019 hernieuwbaar. Dit zal naar verwachting snel oplopen de komende jaren, omdat er veel zonneparken en windparken op zee gepland staan. Voor Brussel is dat vooruitzicht niet afdoende. Goedkeuring van de Europese Commissie is noodzakelijk omdat het gaat om staatssteun, schrijft Wiebes.