De boekhoudregel van de crisis is eindelijk aangepast
Cor de Horde
maandag 28 juli 2014, 02:54
update: maandag 28 juli 2014, 06:56
Meestal zijn boekhoudregels alleen voor een kleine groep specialisten interessant, maar er is een uitzondering: de IFRS 9 (en zijn voorganger IAS 39). Dit is de regel die voorschrijft wanneer banken wel en niet moeten en mogen afschrijven op hun kredieten en beleggingen.
Kortom, dit is de boekhoudregel waar tijdens het dieptepunt van de kredietcrisis zoveel om te doen was. Banken bleken in goede tijden nauwelijks voorzieningen te hebben genomen. Toen de crisis zich aandiende, moesten ze plotseling alsnog grote verliezen boeken, wat de zaak verergerde.
Te lage buffers
Frankrijk noemde al in oktober 2008, kort na de val van Lehman Brothers, de boekhoudregels de bron van alle kwaad. Ook Duitsland bekritiseerde in die dagen de ‘procyclische werking’ van IFRS. Een halfjaar later riep de G20 op tot een aanpassing. Pas nu is er een nieuwe tekst, jaar van invoering: 2018.
Uiteraard is de boekhoudregel niet de belangrijkste oorzaak van de crisis. De te lage buffers van banken waren belangrijker, en dat probleem is eerder aangepakt. Toch spelen ook de voorzieningen een rol.
Geen geheime potjes
Dat het zo lang heeft moeten duren, komt doordat politici het weliswaar snel onderling eens werden, maar de boekhoudbazen er heel anders over dachten. Politici denken met weemoed terug aan de tijd dat banken in goede jaren geld opzijzetten als algemene voorziening voor een recessie.
Accountants gruwen daarvan. Vertel precies hoeveel kapitaal je hebt, creëer geen geheime potjes, zeggen de voorstanders van de internationale boekhoudregels IFRS. Als je een buffer aanlegt, blijkt dat uit een hoog eigen vermogen. Voorzieningen zijn bedoeld voor concrete gebeurtenissen.
Ingewikkeld resultaat
Sir David Tweedie, de vorige voorzitter van de IASB, de club die de boekhoudregels opstelt, hield stevig vast aan dit principe. Niet voor niets had hij de bijnaam Ayatollah.
Zijn opvolger, de Nederlander Hans Hoogervorst, snapt als oud-politicus beter dat principes weinig waard zijn als ze leiden tot honderden miljarden staatssteun voor banken. Hij heeft de herziening erdoor geloodst, al is het resultaat ingewikkeld.
Behandeld als kredieten
De belangrijkste punten: een bank mag, nee moet, eerder afschrijven op een krediet. Sowieso elk jaar een klein beetje, en zodra de vooruitzichten verslechteren, moet er meteen een serieuze voorziening worden genomen. Nu is een bank nog verplicht te wachten op een concrete wanbetaling. Dit speelde onder meer bij SNS.
Verder hoeven banken bij obligatiebeleggingen niet direct af te schrijven tot marktwaarde als er een wanbetaling is. Dit speelde bij ING, dat eind 2008 vooral staatssteun nodig had door een dreigende afboeking op obligaties van rommelhypotheken (de zogeheten Alt-A-hypotheken). Met de nieuwe boekhoudregel worden beleggingen hetzelfde behandeld als kredieten: afboeken volgens een eigen inschatting. Dan zou de steun aan ING lager zijn geweest.