Taliban, mijnbouw en o.a. Lithium
Hoe rijk maken mijnbouw, tolheffingen en drugs de taliban?
Alsof zij een jaarrekening deponeren, zo exact zijn sommige verslagen over de financiën van de taliban. Maar de schattingen van de inkomsten van de extremistische islamitische beweging die deze week de macht greep in Afghanistan, lopen sterk uiteen. Wat zeker is: de taliban verdienden de afgelopen jaren op veel meer manieren geld dan alleen met de handel in opium.
De taliban zouden 'in het gebroken boekjaar tot maart 2020' maar liefst $1,6 mrd aan inkomsten hebben gehad, meldde RadioFreeEurope vorig jaar op basis van een geheim rapport van de Navo. Door drugshandel, illegale mijnbouw en het heffen van eigen belastingen en tol, stevende de beweging volgens het rapport af op 'financiële onafhankelijkheid', sancties konden dan geen vat meer krijgen. Het stuk wordt nog steeds veel aangehaald, met koppen als 'de taliban zijn megarijk'.
De bron van de $1,6 mrd zijn drie hoog geplaatste leiders van de talibanbeweging, die zich zouden hebben laten interviewen. Zij zouden nauw betrokken zijn bij de financiële arm van de taliban onder leiding van moellah Mohammed Yaqoob, de zoon van de overleden spirituele leider van de beweging, Mohammed Omar. Yaqoob wil de taliban onafhankelijk maken van steun uit het buitenland en heeft de financiën, ondanks het chaotische karakter van een land als Afghanistan, zo veel mogelijk gecentraliseerd.
Enorme bandbreedte
De Verenigde Naties houden echter een grote slag om de arm als het gaat om de inkomstenstroom van de taliban. De VN hanteren bij de eigen schatting een enorme bandbreedte: van $300 mln tot $1,5 mrd per jaar. En zegt dat waarnemers de inkomsten in 2019 eerder aan de lage kant schatten, dan aan de bovenkant.
Waar komt het geld van de taliban, hoeveel het ook precies is, dan vandaan? Hun rol in de drugshandel is berucht. Afghanistan is veruit de grootste producent van opium, de grondstof van heroïne. De exportwaarde was in 2020 volgens de VN $1 mrd tot $2 mrd, een schatting gebaseerd op satellietbeelden van landbouwgrond gebruikt voor de opiumteelt en een marktprijs van circa $50 per kilo. Volgens de talibanleiders die worden opgevoerd in het Navo-rapport hebben zij daar $416 mln aan verdiend.
'De handel in opium is een van de belangrijkste inkomstenbronnen voor de taliban', zei Cesar Gudes, hoofd van het VN-kantoor dat zich bezighoudt met de dossiers drugs en criminaliteit (UNODC) eerder deze week tegen persbureau Reuters, zonder cijfers te noemen. Hij waarschuwde bovendien dat die zal toenemen nu heel Afghanistan weer in handen van de taliban is. Zeker als door buitenlandse sancties andere inkomsten wegvallen.
Geen islamitsch drugskartel
Maar het beeld van de taliban als een islamitisch drugskartel klopt niet, stelt Afghanistan-kenner David Mansfield. Hij doet al meer dan vijfentwintig jaar onderzoek naar de opiumteelt in het land, onder meer voor het Overseas Development Institute in Londen.
'Als je weet wat de kosten zijn van de productie van opium, het transport en wat de exportwaarde is, dan is het veel waarschijnlijker dat de taliban $40 mln overhouden dan $400 mln', zegt Mansfield aan de telefoon. Hij ziet niet in waarom de overwinning van de taliban tot een hogere productie van opium zou leiden door Afghaanse boeren. 'De prijs van een kilo opium is in vijftien jaar niet zo laag geweest, terwijl die van graan stijgt. En dat kun je tenminste ook nog eten.'
De taliban verdienen volgens Mansfield het meest aan het heffen van belastingen op legale handel, zoals importheffingen bij grensovergangen, tol op wegen, maar ook met 'concessies' voor mijnbouw in provincies waar zij de facto al de baas waren. 'Het is een illusie dat het bestrijden van de opiumhandel de taliban financieel hard gaat raken', waarschuwt hij daarom.
Saoedi-Arabië voor lithium
De inkomsten van de taliban uit illegale mijnbouw zijn de afgelopen jaren hard gestegen, melden ook de VN. De taliban zelf claimen dat hun mijnbouwactiviteiten al voor de verovering van heel Afghanistan, meer dan $470 mln per jaar opleverden. De Amerikanen hebben het over 'miljoenen per maand'.
Vooral China en de Verenigde Arabische Emiraten zouden belangrijke afzetmarkten zijn voor het marmer, koper, goud en de edelstenen, zoals robijnen, gewonnen in Afghaanse mijnen. Het straatarme Afghanistan beschikt over grote voorraden grondstoffen, zoals 's werelds grootste voorraad lithium. Volgens het Amerikaanse ministerie van Defensie zou het land 'het Saoedi-Arabië voor lithium' kunnen worden. En dat is nu allemaal in handen van de taliban.