Jiri hartog 2011; quote
Dat burgers vertrouwen kunnen hebben in hun ambtenaren, politici, rechters en andere autoriteiten is belangrijk. De mate van vertrouwen zou je als een indicatie van de kwaliteit van de rechtstaat kunnen zien. Althans zoals burgers die ervaren. Gebrek aan vertrouwen in ambtenaren en politici bij een deel van de bevolking was een voedingsbodem voor de opkomst van Pim Fortuyn en de politieke groeperingen die daaruit voortvloeiden, inclusief de PVV van Wilders. Het valt me op dat ook burgers, ondernemers en bestuurders van private instellingen en organisaties die zich niet aangesproken voelden door Fortuyn en Wilders, steeds ontevredener worden over de deskundigheid van ambtenaren en politici. Ik merk dat niet alleen als individuele burger, die zelf ook met ambtenaren te maken heeft en zich soms groen en geel ergert, maar ook als medebestuurder van diverse organisaties.
Bijvoorbeeld: ambtenaren en politici op landelijk niveau willen zoveel veranderen in de zorg -politiek bestuurd door het kolossale departement van Volksgezondheid, Welzijn en Sport – dat ze daarbij veel onaanvaardbare fouten maken en dikwijls van verkeerde veronderstellingen uitgaan. Veelal is de oorzaak ondeskundigheid. Je schrikt soms van opmerkingen van ambtenaren waarmee ze laten blijken hoe weinig ze weten van het onderwerp waarmee ze bezig zijn. Dezelfde ambtenaren moeten de politici adviseren en die moeten blind kunnen varen op de feitelijke juistheid daarvan. Slechte adviezen leiden tot slechte besluiten in de politiek waar talloze burgers als onderdeel van een groep of individueel slachtoffer van zijn. Deze mensen hebben dan evenzovele redenen om heel boos te zijn en hun vertrouwen te verliezen in de manier waarop we door de politiek worden bestuurd.
Voorbeelden hoorde ik ook op een bijeenkomst die de Kamer van Koophandel in Rotterdam had georganiseerd voor ondernemers en politici uit de Rotterdamse gemeenteraad. De bedoeling was om gezamenlijk te onderzoeken op welke creatieve wijze, ondanks alle bezuinigingen, toch geïnvesteerd kan worden in activiteiten waar de stad beter van zou worden. Vooraf was bij de Kamer van Koophandel bedacht dat dit een gezamenlijk belang is van ondernemers en politiek. Het was zeker een nuttige bijeenkomst, al was het alleen al omdat er voldoende gelegenheid was om weer eens lekker te netwerken en nieuwe contacten op te doen. Suggesties om de economie te stimuleren waren zeker interessant, maar de rode draad door alle discussies heen was toch wel de kritiek van ondernemers op de deskundigheid van ambtenaren. En op hun betrouwbaarheid waar het gaat om het nakomen van afspraken. Bijvoorbeeld als toch plotseling wegwerkzaamheden worden uitgevoerd, inclusief afsluitingen van wegen, zonder tijdig overleg over voorzieningen om de winkels bereikbaar te houden. Ondernemers voelen zich dan beduveld. Vanuit de bouwwereld kwamen voorbeelden van een slecht en vooral onduidelijk aanbestedingsbeleid van de gemeente als gevolg van ondeskundigheid. Dergelijke slechte procedures leiden tot extra kosten, die de burgers uiteindelijk moeten betalen. Eén van de ondernemers liet weten de relatie tussen ondernemers en ambtenaren als een strijd te ervaren in plaats van samenwerking.
Een heel ander voorbeeld waarbij de betrouwbaarheid van provinciale ambtenaren en politici aan de orde is, gaat over de toch vrij plotselinge bezuiniging op de financiering van de regionale omroepen, waartoe in verschillende provincies besloten is. Het rijk financiert de regionale omroepen en stuurt dat geld via de provincie naar die omroepen toe. Sommige provincies willen daar nu een deel van niet doorgeven. Waarschijnlijk omdat ambtenaren over onvoldoende deskundigheid op het gebied van mediawetgeving beschikken.
Ondeskundigheid en daaruit voortvloeiende fouten van ambtenaren slaan uiteindelijk terug op politici, die terecht of onterecht door velen toch al niet als de meest betrouwbare bestuurders worden gezien. In een aantal landen is het imago van politici en ambtenaren vanwege hun onbetrouwbaarheid en vermeende corruptie zo slecht, dat de burgers het als een eer zien om de belastingdienst (‘die kliek van onbetrouwbare ambtenaren en politici´in hun ogen) zoveel mogelijk te tillen. In die landen word je niet serieus meer genomen als je eerlijk je belasting betaalt volgens de regels van onbetrouwbare ambtenaren en politici. Integendeel, als je de belastingdienst in de maling neemt, hoor je er pas echt bij. Nederland behoort niet bij die landen, maar elk hellend vlak begint al voor je echt bergafwaarts gaat. Ambtenaren en politici zelf moeten zorgen dat we die richting niet opgaan door geen aanleiding te geven om aan hun deskundigheid en betrouwbaarheid te gaan twijfelen.