Blok overwon de zeven plagen van KPN. Hoe nu verder?
Telecombedrijf heeft zich verschanst achter de Nederlandse dijken. Wat moet KPN als over een half jaar de termijn van ceo Eelco Blok afloopt?
Zeven plagen achtervolgden Eelco Blok bij zijn aantreden in 2011 als KPN-topman. Investeringen waren structureel verwaarloosd, klanten veronachtzaamd, in de bestuurskamer bleken de verhoudingen verzuurd, inkomsten uit sms vielen onverwachts weg, de bodem van de kas kwam in zicht en het Mexicaanse America Móvil rammelde aan de poort als ongewenste overnamepartij. Tot overmaat van ramp moest het telecombedrijf met de pet rond bij de aandeelhouders met een ongekend grote claimemissie.
Vanaf 2013 luwde de storm. Maar het KPN waaraan hij nu leiding geeft is een stuk kleiner dan ruim zes jaar geleden. De omzet is bijna gehalveerd tot zo'n €7 mrd, net als het aantal werknemers dat nu rond 13.500 ligt. Het veel te grote hoofdkwartier in Den Haag wordt straks ingeruild voor een kleiner gebouw in 'werkstad' Rotterdam.
Komend voorjaar loopt de tweede termijn af van Blok, die op 26 oktober de derdekwartaalcijfers van KPN presenteert. Vlissinger Blok (60) heeft nog niet laten weten of hij opgaat voor nog een termijn, noch heeft KPN laten weten of ze het tijd vindt voor een wisseling aan de top. Wel is duidelijk wat Blok gedaan heeft en wat hem (of zijn opvolger) nog te wachten staat.
1. De Grote Schoonmaak
Bloks eerste opdracht bij zijn aantreden in 2011 was: saneren. En fors ook. Gelukkig kende hij het het bedrijf van haver tot gort. Sterker nog, Eelco Blok was als bestuurder onder de vorige topman Ad Scheepbouwer medeverantwoordelijk voor de gammele positie waarin KPN in 2011 was terechtgekomen. Niet alleen het bedrijf, ook hijzelf maakte een draai van 180 graden.
Voormalig KPN topman Ad ScheepbouwerFoto: Bloomberg
Het is definitief gedaan met de internationale ambities van het telecombedrijf. Hetzelfde geldt voor het pamperen van de aandeelhouders via de inkoop eigen aandelen en ruimhartige winstuitkeringen. KPN moet weer in de harten worden gesloten van alle Nederlanders en niet alleen de beleggers. De sponsoring van de nationale volkssport schaatsen, al vanaf zomer 2010, betekent meer dan alleen naamsbekendheid, net als de omarming drie jaar later van het Rijksmuseum.
Blok stoot de buitenlandse dochters ePlus (Duitsland) en Base (België) af. Het bedrijf investeert alleen nog maar in eigen land en richt zich op verbetering van de dienstverlening. Niet alleen de balans en de winst- en verliesrekening zijn maatgevend. Ook komt de net promotor score, de graadmeter voor klanttevredenheid, in de openbaarheid. Daarmee geeft Blok aan waar zijn prioriteiten lagen: bij de klant. Dat diezelfde klant via de net promotor score min of meer kan meekijken in de keuken van KPN, werkt bovendien disciplinerend voor de eigen troepen.
2. De Zakelijke Klant
KPN weet onder Blok de consument weer aan zich te binden. Maar bedrijven en instellingen, goed voor meer dan de helft van de brutobedrijfswinst, zijn minder trouw. KPN, hoewel marktleider, heeft te maken met agressieve concurrentie, niet alleen van de gevestigde namen maar ook van kleinere spelers. Alleen door de tarieven aanhoudend te laten dalen, blijven klanten binnenboord.
Alternatieve inkomsten moeten komen uit bijvoorbeeld cybersecurity en verbindingen voor het 'internet der dingen', waar allerlei apparaten aan het wereldwijde web worden gekoppeld. KPN toont zich ambitieus. Alleen bieden deze nieuwe activiteiten vooralsnog te weinig compensatie om de financiële teruggang op de zakelijke markt te stoppen.
De KPN-top belooft voortdurend herstel in het zakelijke segment, maar aandeelhouders blijven in het ongewisse wanneer de winst- en omzetdaling echt gaat stoppen. Tijdens de jaarcijfers afgelopen februari noemde Blok een periode van drie tot vijf jaar. In managementtermen betekent dit: wachten tot sint-juttemis.
3. Consolidatie
In eigen land is KPN de onbetwiste marktleider in de combinatie telefonie/tv/internet. Tot dit jaar dan, want met VodafoneZiggo heeft zich een vergelijkbare speler aangediend. Net als KPN beschikt deze fusiecombinatie over zowel mobiele netwerken als vaste lijnen. De consument kiest steeds vaker voor een gecombineerd pakket en de twee grootmachten kunnen dit spel het beste spelen.
Een knalharde aanval van VodafoneZiggo is uitgebleven. De fusiecombinatie heeft voorlopig genoeg aan zichzelf. Dan nóg is het de vraag of dit bedrijf gebaat is bij een al te harde aanval op de marktleider. Het nu ontstane duopolie heeft hierbij meer te verliezen dan te winnen.
De fusiecombinatie VodafoneZiggoFoto: VodafoneZiggo
En Europa? Al een kwarteeuw wordt voorspeld dat er nog maar een paar spelers overblijven. KPN zou hooguit een rol kunnen vervullen als onderdeel van bijvoorbeeld Deutsche Telekom of een andere grootmacht. Tegenover inkoopvoordelen, wegvallen van hoofdkantoorkosten en het delen van kennis en ervaringen staan echter nationale wetten en praktische bezwaren. Alleen al de frequenties zijn een nationale aangelegenheid. Zelf vindt Blok dat de lappendeken in de Europese telecomsector op termijn onhoudbaar is. In het voorjaar van 2015 noemde hij een combinatie met Proximus (het voormalige Belgacom) een 'logische combinatie'. Per kerende post kwam de afwijzing. Sindsdien is het doodstil.
4. Investeren
KPN tuigde onder Blok een 4G-netwerk op voor mobiele telefonie. De aloude koperdraden bleken bovendien geschikt om na de nodige ingrepen hoge internetsnelheden aan te kunnen. Ten opzichte van vergelijkbare telecommaatschappijen in Europa loopt KPN hier voorop.
Maar is dit op de lange termijn voldoende? De coax-kabels van VodafoneZiggo kunnen nu al hogere snelheden aan. Met het voortschrijden van de techniek en het almaar toenemende internetgebruik komt er een moment dat de 'opgepimpte' koperdraden niet meer volstaan. Glasvezel is dan het alternatief, maar dat vergt miljarden aan investeringen.
Bovendien staat 5G voor mobiele telefonie voor de deur. Ook hiervoor zal KPN de portemonnee moeten trekken. Als het nieuwe kabinet kwaad wil, kost de frequentie goud geld. Om nog maar te zwijgen van de investeringen in nieuwe netwerken.